eerste versie 2014, laatste bewerking 30 oktober 2017

Verrassende lichtheid in de donkere dagen van het jaar op vorstelijke wijze gevierd

(Zie liedjes)

Hoe de ware gedaanten van Sinterklaas en Zwarte Piet uit de kast komen

en zo op lichtvoetige wijze een aanzet geven tot een serieuze omwenteling in de cultuur rond het pakjesfeest. Dat is een verhaal waard.
Een verhaal dat aansluit bij deze tijd en waarvoor herkenning te vinden is bij de ontwikkeling die zich voordoet in Amerikaanse films en tv-series. Daarin zijn sprookjes zodanig hertaald dat de karakters niet langer als zwart-wit geportretteerd worden, maar als veelzijdige persoonlijkheden voor het voetlicht worden gebracht.
Voel je je geroepen dit verhaal te vertellen en vorm te geven?

Dit is een open brief aan alle kinderen, groot en klein,
die enthousiast worden van een oproep om een avontuur te beleven,
die samen op speurtocht willen gaan
om het mysterie rondom het pakjesfeest te onthullen.

Het schijnt zo te zijn dat er kinderen groot zijn geworden en zijn blijven steken in een zwart-wit denken. Dat hebben een paar kleine kinderen ontdekt. Zij vinden dat nogal verwarrend en willen graag opheldering over de herkomst van Sinterklaas en Zwarte Piet, zodat ze herkenning vinden voor de veelkleurige samenleving waarin ze opgroeien. Ze zoeken hiervoor steun bij doorgewinterde speurneuzen en verhalenvertellers.

De bron van alle leven

Omdat het mysterie voor grote kinderen vaak moeilijk te bevatten is, – ze willen namelijk alles kunnen begrijpen en verklaren -, durven ze niet te zeggen dat al het leven voortkomt uit een bron waarvan ze de oorsprong niet kennen. En als je alles wat zich in het leven voordoet wilt verklaren, dan zie je voortdurend tegenstellingen. Je denkt zwart-wit, donker-licht.
Nu hebben sommigen al ontdekt dat in het zwart altijd een lichtpuntje zit en dat het wit vergezeld wordt door een donkere schaduw, dat het niet louter tegenstellingen zijn, maar dat ze elkaar ook aanvullen. Het yin-yang symbool geeft daar uitdrukking aan.
De zee waar al het water van de aarde samenkomt en waaruit het verdampt om zich over de aarde te verspreiden, staat symbool voor de bron van alle leven.

Een lichtpuntje

Nu is dit verhaal voor vele grote kinderen te abstract om hun verstand gerust te kunnen stellen en aan hun gevoel hechten ze te weinig waarde om er betekenis aan toe te kennen. Wat kan hen helpen om in de donkere tijden van het jaar een lichtpuntje te zien en er op te vertrouwen dat het leven altijd weer opnieuw in zijn volheid zal uitstromen en stralen? Het leven is een gulle gever van al wat groeit en bloeit en waar wij mensenkinderen van kunnen genieten.

Veelkleurig en veelzijdig

Om dit vertrouwen in de donkere tijden aan te wakkeren, vertellen ze al jaren lang het verhaal dat er in de wintertijd met een grote boot vanuit zee een witte goedheiligman komt varen die met zijn zwarte helpers voor iedereen goede gaven brengt. De verhalenvertellers geven het mysterie een menselijke gedaante in de vorm van Sinterklaas en Zwarte Piet. In de loop der tijd is in de vergetelheid geraakt dat dit een versimpeld beeld is. Door het zwart-wit karakter van dit verhaal, is het veelkleurige van de oorsprong uit het oog verloren.
Want eigenlijk is de brenger van de gulle gaven niet zwart-wit, maar veelkleurig en veelzijdig, het toont zich niet alleen als mannelijk, maar ook vrouwelijk, niet alleen als mens, maar ook als dier, plant en mineraal.

Ware gedaante: In ieder mens schuilt een levensvorst

Mij is ter ore gekomen dat het mysterie zich niet langer als Sinterklaas en Zwarte Piet in cognito onder de mensen wil begeven, maar zijn ware gedaante tonen. Zijn ware gedaante verschijnt als mens in de huidskleuren zoals wij die bij de talloze verschillende volkeren kennen. Zijn ware gedaante is niet enkel goed ter been, horend en ziende, maar kan ook lam, doof of blind zijn. Klaas en Piet in hun vrouwelijke gedaante, dragen namen als Sien (Klazien) en Nel (Pieternel). Piet en Nel kennen evenals Klaas en Sien, een vorstelijke gestalte, want in ieder mens schuilt een levensvorst, ieder mens heeft het vermogen om vorstelijk in het leven te staan. Piet en Nel als vorst dragen een statige tulband met robijn en/of pauwenveer, en een kaftan en mantel van stof in glimmende kleuren, met gouden biezen.

Metgezellen

De vorstelijke Klaas en Sien, Piet en Nel zijn door hun metgezellen gekozen als primus inter pares. Zij zijn aangesteld als ambassadeurs vanwege hun gave om aandacht te schenken aan de vele belangen die spelen als het leven zijn gaven uitdeelt. Zij blijven met-gezel en geven als zodanig er blijk van voortdurend van elkaar te kunnen leren. Want in ieder mens schuilt niet alleen een vorst, maar ook een ondeugd, iemand die speels door het leven gaat. Bij de uitvoerende werkzaamheden heeft ieder zo zijn rol en taak.
Vanuit de oerzee komt dus het volk van Pieten, Nellen, Klazen en Sienen. De volkse Pieten en Nellen zijn gekleed zoals we dat kennen van de Zwarte Piet. De volkse Klazen en Sienen dragen een kostuum van rood en wit met een brede bruine ceintuur en een rode mitras- of phrygische muts.
Om er blijk van te geven dat de gaven die ze komen brengen voortkomen uit hetgeen de aarde te bieden heeft, zijn de manchetten bedrukt of geborduurd met een plantenmotief en de manchetknopen als (edel)stenen.

Vorsten en volk worden tijdens de rondtocht door het hele land niet alleen vergezeld door een paard, maar ook door een ezel, een hond of een vogel of… En in hun residentie bevinden zich nog vele andere dieren.

Van 6 december tot 6 januari

Het mysterie deelt aan iedereen zonder aanzien des persoons zijn gaven uit. Dit doet het echter voor iedereen anders en op een ander moment. Sommige mensen vieren dit met geschenken rond 6 december en anderen rond Kerstmis of Nieuw Jaar of Drie Koningen (6 januari, zoals in Gran Canaria). Voor mensen op het zuidelijk halfrond zal het ergens in juni-juli zijn. Maar dat hoeven we hen niet te vertellen, want zij hebben hun eigen verhalen.

Stap voor stap

Belangrijker is, hoe krijgen de speurneuzen dit verhaal verteld? Hoe brengen ze het op zo’n manier tot leven dat de andere kinderen zich veilig voelen. Want zij geloven nog in Sinterklaas en Zwarte Piet. En de mens zit zo in elkaar dat als hij eenmaal ergens in gelooft, dan wil hij dat vasthouden. Hij kan zelfs erg boos worden als hem de waarheid wordt verteld.
Daarom moeten de speurneuzen beslagen ten ijs komen wanneer ze hun verhaal bekend maken. Ook willen ze het stapje voor stapje introduceren, zodat iedereen er aan kan wennen en er plezier aan kan beleven hoe een oude traditie in een nieuwe vorm voortleeft, een nieuwe vorm die meegroeit met zijn tijd.

Meegroeien met de tijd

Kleine kinderen van nu worden immers wakker geschud als ze kijken naar bijvoorbeeld een film als Maleficent. Want zoals aan het slot wordt gezegd: Dus zie je, het verhaal gaat niet helemaal zoals het je was verteld. … Uiteindelijk werd mijn koninkrijk verenigd, niet door een held of een schurk zoals was voorspeld, maar door iemand die zowel held als schurk was.
Ook in een Amerikaanse tv-serie als Once Upon a Time verenigen de sprookjesfiguren meerdere aspecten in zich; bijv. Ruby is zowel Roodkapje als de wolf.
Kinderen zijn dankzij vele films gewend aan gestaltes die een metamorfose ondergaan. Daarom kan op de ene plek Klaas samen met Nel of Piet verschijnen en op de andere Sien samen met Piet of Nel, en kunnen alle mensen ongeacht hun huidskleur deze rollen spelen. Door het iconisch karakter van de kleding leven kinderen zich in het verhaal in.

En zou het niet mooi zijn als de Efteling mee zou werken aan het nieuw leven inblazen van een oud verhaal of als er een tv-serie over zou verschijnen?

Surprise-Lichtfeest

Om het verhaal tot een traditie te kunnen laten uitgroeien is er nog een compacte en pakkende naam nodig waarmee het feest kan worden aangeduid. Het Surprise-Lichtfeest… Is dat wat?

Oproep

Voel je je geroepen om hierover een verhaal te schrijven of een activiteit op te zetten? Misschien ontdek je welke rol de drie koningen, Baltazar, Caspar en Melchior, in dit geheel spelen. Ik ben benieuwd hoe het verhaal zich ontvouwt.

Dat je ons allen mag verrassen.
Ik wens je een licht en veelkleurig perspectief bij het bevaren van woelige wateren,
Anja

Zie verder: De toekomst is nu en liedjes