tekst 16 september 2015, laatste bewerking 20 september 2015

Zwart als roet

In deze persoonlijke documentaire van Sunny Bergman wordt prachtig in beeld gebracht in hoeverre mensen al dan niet in staat zijn zich in de pijn van de ander in te leven. De antwoorden die ze hierop geven zijn tekenend. Soms is het antwoord een dichte deur en soms staat deze op een kier of gaat wijd open en ben ik aangenaam verrast.

Welke patronen staan in mijn vlees en bloed geprint? Vanuit welke patronen denk en handel ik? Welke pijn draag ik met mij mee waarvoor ik anderen verantwoordelijk houd of waardoor ik de verantwoordelijkheid van mijn reactie op anderen van mij afhoud? In hoeverre is mijn hart onschuldig (zonder schild), open zonder verweer? Hoe dicht durf ik mijzelf op de huid te zitten, hoe diep onder de huid te naderen met deze vragen?
Kan ik in alle openheid mijn antwoord op wat ik ervaar aan de wereld schenken? Kan ik het verantwoord rondstrooien?
Ik heb waardering voor de poging die Sunny Bergman hiertoe doet en het lef dat zij toont in haar werk.

Een onschuldig kinderfeest? The show must go on?

In hoeverre is het Sinterklaasfeest een onschuldig kinderfeest? Hoe voelt mijn hart als ik dat beweer terwijl ik de ander die zijn of haar pijn hierover met mij deelt, in de ogen zie? Kan ik de ander horen en mijzelf waarnemen zoals de buurman van Sunny Bergman en een vriend die samen als hobby al enkele jaren Sinterklaas en Zwarte Piet spelen? Zij stellen zich open voor de impact die hun vertoon op hun medemens heeft en zijn bereid naar alternatieven te zoeken.

En hoe is dat omgekeerd? Dat geeft Quinsy Gario te kennen in zijn antwoord op de vraag van Sunny Bergman (documentaire t.h.v. 10 min.): “Waarom denk je dat mensen ontzettend heftig reageren?”
Quinsy Gario: “Ik denk dat een van de redenen natuurlijk ook is dat mensen het hebben meegekregen als kind. En als je die weerstand ten opzichte van Zwarte Piet niet kunt voelen, dan raak je zelf ook fysiek ongemakkelijk wanneer mensen het opbrengen (AS: bring it up = naar voren brengen), want jij hebt totaal andere herinneringen in je lijf. Als je er op aangesproken wordt, dan wordt je fysiek gewoon ziek. Heel veel mensen die mij dingen hebben toegestuurd hebben mij geschreven ‘Ik ga over mijn nek. Ik kots over jou’ van alles en nog wat. Aan de ene kant zijn dat gewoon woorden, aan de andere kant is dat een uiting van fysiek ongemak waar mensen niet weten hoe ze dat op een andere manier moeten uiten en dan zoeken ze mij op.”
En ook de twee vrouwen (t.h.v. 19 min.) die de dag ter herdenking van de afschaffing van de slavernij vieren. Eén van hen zegt het de Nederlanders niet kwalijk te kunnen nemen dat ze het moeilijk hebben met dit vraagstuk, omdat het merendeel de eigen geschiedenis niet kent.

De impact van een show op het toekomstperspectief

(citaat 1)
— Whoopi Goldberg

“Well, when I was nine years old, Star Trek came on, I looked at it and I
went screaming through the house, ‘Come here, mum, everybody, come quick,
come quick, there’s a black lady on television and she ain’t no maid!’ I
knew right then and there I could be anything I wanted to be.”

Wij hebben toekomst!

 (citaat 2)
She (Whoopi Goldberg) recalls approaching Trek creator Gene Roddenberry when The Next Generation was just getting started and telling him, “I really want to be on this show.” So she met with Roddenberry and executive producer Rick Berman, and they asked her why she wanted to be a part of Star Trek so badly.

“I said, ‘Do you not know that, prior to your show, there were no black people in any sci-fi, anywhere?” Goldberg remembers. Roddenberry couldn’t believe that, but he called Goldberg up a few days later and told her, “You know what? I checked, and you’re right.”

Goldberg is, of course, referring to Lt. Uhura, the communications officer played by Nichelle Nichols on the original Star Trek TV series from 1966 to 1969. As a respected member of the Enterprise crew, Uhura was a trailblazing role for African-Americans on TV; Nichols later revealed that Martin Luther King Jr. himself (!) told her how important her Trek role was in promoting racial equality.

And the role certainly inspired a young Whoopi Goldberg. “When I was a little girl, it was like, ‘Oh, we are in the future.’ Uhura did that for me. So I want to be on your show,” she told Roddenberry and Berman.

Vol verwachting klopt mijn hart

Wat en wie zet ik in het donker? Wat en wie is het waard om in het zonnetje gezet te worden? Want het gaat niet enkel om de huidskleur…
Hoe meer ik vertrouwd ben met deze vragen, hoe meer waarachtig het een feest is om mijzelf en de ander een spiegel voor te houden en te verrassen met een ontboezeming. Het brengt ons nader tot elkaar.
Is dat niet ook een oorspronkelijk element van het maken van surprises, dat oud zeer aan het licht komt en met humor wordt opgelost? Als dat in gelijkwaardigheid over en weer gebeurt, draagt het bij aan wat ons samen brengt als gemeenschap.

Een kus die verzoent

Wie kan, zoals captain Kirk, met recht zeggen: “Waar ik vandaan kom, maakt grootte, gestalte of kleur geen verschil uit.” ?
Ik ben me ervan bewust dat ik dat niet kan, maar dat ik wel kan erkennen wat de impact is van de blik die ik de ander toewerp, van het beeld dat ik wil verspreiden, het beeld dat mede bijdraagt aan hoe iemand in het leven staat en zich oriënteert op de toekomst.

Zes kussen waren nodig om die ene in beeld te brengen, zes kussen en een blik met gekruiste ogen. Een blik die de regisseur bij de opname is ontgaan en waardoor bij de scene selectie de pakken hun gekleurde bril afzetten. Met die ene kus werd een tijdsbeeld doorbroken, een nieuwe tijd ingeluid.

Zelfwaardering

Ik denk dat ieder mens door een gekleurde bril kijkt en in meer of mindere mate discrimineert op basis van hetgeen vertrouwd is. Hoe diepgaander ik me met mijzelf verzoen, hoe meer vertrouwd mij het anders zijn van de ander is en ik hem of haar in zijn eigenheid kan waarderen.
Waardering vraagt niet enkel dat er gelegenheid is dat minderbedeelden andere rollen toebedeeld krijgen, maar ook dat de rol die ieder individueel mens op het lijf geschreven is, wordt gewaardeerd, in de eerste plaats door de persoon zelf. En dat laatste is een groot geschenk.

Zie verder de oproep voor het Surprise-Lichtfeest.